Wanneer een collega een dierbare heeft verloren en na een (eerste) vakantie zonder die geliefde persoon terugkeert, kan dit een complexe mix van emoties teweegbrengen. Voor jou kan het vragen naar de vakantie aanvoelen als een normaal gespreksonderwerp, maar voor je rouwende collega kan zo’n vraag herinneringen oproepen aan een zware periode.
Het is goed om je te realiseren dat je collega wellicht opzag tegen de terugkeer naar werk, met alle vrolijke vakantieverhalen van anderen. Het lijkt misschien een onschuldige vraag, maar vragen hoe iemands vakantie is geweest, kan confronterend zijn als je in rouw bent. Kies je woorden daarom zorgvuldig en wees empathisch in het delen van je eigen ervaringen en het stellen van vragen.
Wat kun je zeggen of doen?
Rouw blijft altijd iets persoonlijks en daarmee niet altijd even eenvoudig om mee om te gaan. Zeker niet als het om een naaste in rouw gaat. Om jou als collega, leidinggevende of werkgever te helpen wat je sowieso altijd kunt doen of zeggen, geven we onderstaand een paar do’s en don’ts.
Do’s:
1. Stel open vragen die ruimte geven voor het delen van zijn of haar verhaal vraag bijvoorbeeld:
- “Hoe voelde het om even weg te zijn van het werk?”
Meerwaarde van de vraag: Deze vraag biedt je collega de kans om te reflecteren op de mentale pauze van het werk en de verandering van omgeving, zonder direct naar het verdriet te verwijzen. Als jij leidinggevende bent kan het ook inzicht geven in of het noodzakelijk is de werkdruk voor deze medewerker tijdelijk te verlagen bijvoorbeeld. - “Hoe voel je je vandaag, of heb je het er liever niet over?”
Meerwaarde van de vraag: Hierdoor kan je collega kiezen om zijn of haar gevoelens te delen of het simpel en kort te houden. - “Heb je tijdens je vakantie nieuwe plekken ontdekt?”
Meerwaarde van de vraag: Deze vraag benadrukt nieuwheid en avontuur, wat positieve herinneringen of ervaringen naar voren kan brengen. - “Was er iets bijzonders dat je hebt gedaan of gezien tijdens je vakantie?”
Meerwaarde van de vraag: Het geeft je collega de vrijheid om een hoogtepunt of een bijzondere ervaring te delen die hij of zij als waardevol beschouwt en die hem of haar een goed gevoel heeft gegeven in de vakantie. Het laat je collega dus enkel aan iets fijns terugdenken.
2. Bied een luisterend oor zonder te oordelen
Als je collega besluit zijn of haar ervaring te delen, luister dan ook! Blijf stil en maak oogcontact. Non-verbale communicatie kan net zo krachtig zijn als woorden. Door stil te blijven en oogcontact te maken, toon je respect en empathie. Luister aandachtig en reageer met empathische opmerkingen als “Dat klinkt echt moeilijk”. Stel tussendoor open vragen die de ander uitnodigt om dieper in te gaan op zijn of haar emoties en gevoelens. vraag bijvoorbeeld: “Hoe voel je je daarbij?”
Het bieden van een luisterend oor gaat niet alleen om de woorden die je zegt maar ook om de manier waarop je reageert en de ruimte die je biedt. Het is cruciaal om empathie en geduld te tonen en niet te proberen het ‘probleem’ op te lossen of ongevraagd advies te geven. Knik en maak “mm-hmm” (of andere bevestigende) geluiden tijdens zijn of haar verhaal deze subtiele gebaren en geluiden kunnen bevestigen dat je actief luistert en betrokken bent bij wat je collega te zeggen heeft.
Bedank je collega voor het delen van zijn of haar verhaal. Zeg bijvoorbeeld: “Dank je wel dat je dit met me deelt.” Jouw waardering voor zijn of haar openheid kan je collega geruststellen dat hij of zij een veilige ruimte heeft om zijn of haar gevoelens bij je te uiten.
3. Bied ruimte voor emoties
Als je collega emotioneel wordt, probeer dan niet het gesprek te haasten of te onderbreken. Sta stiltes toe. Niet elke stilte moet worden opgevuld. Door stiltes toe te staan, geef je de ander de tijd om na te denken en te voelen zonder druk om direct te reageren. Bevestig je collega dat wat hij of zij nu voelt normaal en geldig is, zonder dat je collega zich hoeft te verontschuldigen of te verklaren. “Het is oké om te voelen wat je voelt.”. Vraag: “Wil je dat ik bij je blijf of heb je liever wat tijd alleen?” Dit geeft je collega de keuze wat op dat moment het beste voor hem of haar voelt. Bied tissues aan of een comfortabele plek om te zitten. Een praktische manier om te laten zien dat je voorbereid bent op een emotionele reactie en dat dit een veilige plek is om emoties te tonen. Geef hem of haar een knuffel als je weet dat hij of zij dit zou kunnen waarderen. Het is belangrijk om te onthouden dat ruimte bieden voor emoties betekent dat je de gevoelens van de ander accepteert en respecteert, zonder oordeel en zonder de druk om ‘beter’ te worden. Het gaat erom aanwezig te zijn en te ondersteunen, niet om te ‘repareren’.
4. Bied je hulp aan
Als collega kun je veel voor een rouwende collega betekenen door hulp te bieden op de werkvloer. Vraag bijvoorbeeld: “Vind je het fijn als ik wat taken voor je overneem deze week, dan kun je rustig aan opstarten?” Zo laat je blijken dat je begrijpt dat de start van het werk mogelijk zwaar kan vallen, na een intense vakantieperiode, en je er voor hem of haar zult zijn. Ook zou je kunnen kijken of de inbox te vol zit en aan kunnen bieden om zijn of haar mailbox te helpen opschonen.
Op basis van jullie band / vriendschap kun je natuurlijk ook buiten het werk om hulp bieden, maar dat is echt afhankelijk van de relatie die jullie met elkaar hebben en wat wel of niet gewenst is.
5. Laat gerust blijken dat je het niet weet
Het is volkomen normaal en oké om te zeggen dat je even niet goed weet wat je tegen je collega moet zeggen. Zeg dan bijvoorbeeld: “Ik weet niet goed wat ik moet zeggen, maar ik wil dat je weet dat ik er voor je ben.” Zo’n zin lijkt misschien suf om te zeggen maar zegt je collega dat je aan hem of haar denkt, het beste met hem of haar voor hebt maar gewoon niet goed weet wat je kunt doen. Je kunt je opmerking aanvullen door te zeggen: “Laat je het me weten, als ik werk van je over kan nemen?”. Zo blijf je op neutraal terrein, hoef je niet over het verlies en gemis te spreken, wat voor jou lastig voelt en toon je toch je zorgen voor je collega.
6. zorg voor een warm onthaal
Je collega in rouw heeft misschien een vakantie achter de rug die emotioneel vermoeiend was. Een warm en hartelijk onthaal kan dan heel fijn zijn. Een simpele actie zoals een persoonlijk kaartje op het bureau leggen, kan al tonen dat je hebt gedacht aan je collega en klaar staat voor ondersteuning. Het geeft hem of haar een fijn gevoel te weten dat er aan hem of haar wordt gedacht. Als leidinggevende zou je je medewerker apart kunnen nemen en laten blijken dat je aan hem of haar hebt gedacht en hij of zij het aan moet geven als de opstart zwaarder is, als gedacht.
Don’ts:
Naast alle fijne en mooie dingen zijn er ook een paar dingen waar je beter weg van kunt blijven. Om je te behoeden voor ongemakkelijke situaties delen we hierbij ook een paar don’t do this.
1. Vermijd de standaard begroeting: “Fijne vakantie gehad?”
Dit kan je collega in een lastige positie brengen, waarbij hij of zij moet uitleggen waarom de vakantie misschien niet “fijn” was en brengt je collega mogelijk terug bij een moeilijke tijd.
2. Vermijd uitspraken
Hoewel vakantie soms een afleiding kan zijn, is het niet noodzakelijkerwijs een genezende ervaring voor iemand in rouw. Probeer dus opmerkingen te vermijden als: “Het zal je goed hebben gedaan om even weg te zijn.” of “Je bent zeker helemaal tot rust gekomen?” Deze opmerkingen zijn ongetwijfeld goedbedoeld maar kunnen ook pijnlijk zijn voor iemand die rouwt. Het kan een vorm van frustratie bij je collega teweeg brengen en hem of haar het gevoel geven dat je het niet begrijpt. Je zou dan eerder kunnen vragen of het hem of haar goed heeft gedaan om even weg te zijn geweest.
3. Dring niet aan
Dring niet aan op gesprekken over de vakantie als je collega aangeeft er niet over te willen praten. Respecteer zijn of haar behoefte aan privacy en het eigen verwerkingsproces.
4. Stel geen vragen als:
- “Heeft de vakantie je geholpen om het te verwerken?”
Waarom niet vragen: Dit kan suggereren dat er een ‘snelle oplossing’ is voor rouw, wat niet het geval is. - “Was het moeilijk zonder [naam van de overledene]?”
Waarom niet vragen: Hoewel het goedbedoeld kan zijn, kan het pijnlijke emoties oproepen over het gemis tijdens de vakantie.
Het belangrijkste is om te onthouden dat rouw een diep persoonlijke en unieke ervaring is. Iedereen rouwt op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo. Daarom zijn vragen, luisteren en flexibiliteit zo cruciaal. Door begrip te tonen voor je collega in rouw, voelt hij of zij zich gesteund en gewaardeerd. Dat jij dit artikel leest en je daarmee verdiept in het leven van je collega is al een mooie eerste stap.
Meer informatie of tips nodig? Lees dan ook onze andere artikelen over rouw op de werkvloer of mail ons op info@condole.nl. Wij bieden in samenwerking met onze aangesloten rouwspecialisten trainingen over rouw op de werkvloer aan.