Ondanks dat we allemaal zo verlangen naar verbinding bij een overlijden, blijven we het lastig vinden om de verbinding te maken. Want wat zeg je tegen iemand die net zijn partner is verloren, of wat kun je doen voor een tiener die zijn ouder is verloren. Kortom; omgaan met iemand die te maken heeft met verlies, is lastig. Maar wanneer de rouwende in kwestie een verstandelijke beperking heeft, kan dit nog lastiger zijn. Hoe je hiermee omgaat, leest u in dit artikel.

De impact op de rouwende zelf

Een persoon met een verstandelijke beperking ervaart hetzelfde verlies als een iedere andere naaste van de overledene. Echter kan het verlies van een dierbare bij hen zorgen voor secundaire vormen van verlies die extra aandacht nodig hebben. Zo kan een rouwende met een verstandelijke beperking het gevoel krijgen dat zijn of haar vertrouwde omgeving is weggevallen omdat een begeleider is overleden bijvoorbeeld. Deze vorm van verlies kan leiden tot onrust bij de rouwende. Ook kan het kan zijn dat hij of zij het ouderlijk huis dient te verlaten omdat een ouder is overleden bijvoorbeeld. U begrijpt dat dit extreme veranderingen voor hem of haar zijn. En het kan leiden tot uiteenlopende emoties en uitingen daarvan. Denk daarbij aan driftbuien, huilbuien, onrust en aanhankelijkheid. Dit zijn secundaire invloeden die met het overlijden gepaard gaan en die normaal gezien in mindere mate op zullen treden bij een rouwende zonder verstandelijke beperking. De impact van het verlies bij mensen met een verstandelijke beperking valt of staat daarom met de wijze waarop u als zijn of haar familie, begeleider(s) of andere betrokkene ermee omgaat.

Wees open en eerlijk

Uw eerste gedachte is wellicht om de persoon met verstandelijke beperking zoveel mogelijk te ontzien en hem of haar te beschermen door hem of haar op afstand te houden van de overledene. Echter om goed te kunnen rouwen en het gemis van de overledene een plaats te kunnen geven is het van belang om de rouwende met een verstandelijke beperking juist zo goed mogelijk op de hoogte te stellen van de feiten, en hem of haar de gelegenheid te bieden om afscheid te kunnen nemen van de overledene. Let op! Deze werkelijkheid kan rauw op zijn of haar dak vallen en leiden tot vragen. Het is daarom belangrijk dat u hem of haar helpt om het geheel te begrijpen maar ook dat u antwoordt kunt geven op de vragen die hij of zij heeft. Zorg er dus voor dat u voorbereidt bent op vragen en wees open en eerlijk naar de rouwende.

Hoe help je een rouwende met verstandelijke beperking?

Om u een paar handvatten te geven om hem of haar zo goed mogelijk te kunnen steunen geven we hierbij een aantal tips;

• Biedt hem of haar de ruimte om zijn of haar vragen te stellen en geef concrete antwoorden op zijn of haar niveau.
• Zorg voor een vertrouwde omgeving waarin hij of zij zijn of haar emoties kan tonen
• Geef geen advies maar kijk, luister en voel aan waar zijn of haar behoefte ligt.
• Respecteer zijn of haar gevoelens. Schrik niet als hij of zij boos wordt. Dat is heel normaal.
• Geef eerlijke informatie over de situatie.
• Biedt warmte en genegenheid.
• Overleg of er behoefte is aan een gedenkplekje op zijn of haar kamer en geef deze samen vorm.
• Betrek hem of haar bij het regelen van het afscheid.
• Houd rekening met speciale dagen en besteedt daar aandacht aan. Denk aan een verjaardag, Moederdag, de feestdagen en andere voor de rouwende belangrijke momenten.
• Lees het boekje Verstandelijke beperking en rouw 80 tips

Extra tips voor artsen en begeleiders;

• Wanneer je weet dat iemand in zijn of haar omgeving komt te overlijden, leg dan zoveel mogelijk herinneringen vast. Maak foto’s, filmpjes en / of aantekeningen.
• Medicaliseer het verdriet van de rouwende niet, anti-depressiva zijn daar niet voor bedoeld.
• Bereid de rouwende voor op veranderingen. Zeker omdat verandering iets is dat ze vaak lastig vinden.
• Is er een begeleider overleden of iemand in de groep dan betekend dit dat het invloed heeft op de bijeenkomsten die er binnen de groep zijn. Bereid de groep hierop voor en creëer samen nieuwe “rituelen”.

Bronnen:
Artikel: Kenniscentrum verstandelijk gehandicaptenzorg, artikel van Manu Keirse
Boek: Verstandelijke beperking en rouw 80 tips van Leoniek van der Maarel en Karina Knijnenburg